Het dorpje Montgenèvre (1.860m) ligt vlak bij de Italiaanse grens in het Franse departement Hautes-Alpes. Inmiddels is het een populair skidorp geworden dat zowel in de zomer als winter heel veel mogelijkheden biedt voor een sportieve vakantie.
In het centrum van het dorpje staat een kanon gericht op een van de bergen aan de Italiaanse kant. Dat dit tevens symbool staat voor een jarenlange strijd tussen de Fransen en de Italianen in het hooggebergte is nauwelijks bekend. Daar hoog in de bergen liggen een aantal forten, soms tactisch verborgen aan de binnenkant van een berg, onzichtbaar voor de vijand. Een van de bekendste forten is ongetwijfeld Fort Janus bovenop de Col de Montgenèvre, een fort dat een belangrijke rol heeft gespeeld in de oorlog tussen beide landen en onderdeel was van de fameuze Maginotlinie. Het grote fort met een gigantisch gangenstelsel torent zo’n 1.200 meter boven de vallei uit, gezien vanuit Briançon. Inmiddels is het geclassificeerd als werelderfgoed door UNESCO.
Om bij Fort Janus te komen zijn er meerdere mogelijkheden. Wij kozen ervoor om met de kabelbaan van uit Montgenèvre naar boven te gaan. Dat moet overigens wel via een tweede lift, om uiteindelijk bij het mooiste deel van de klim te komen. Eenmaal boven begint de lange klim langs de steile en kale kant van de Col de Montgenèvre. De vergezichten zijn adembenemend mooi. Ook de klim langs het smalle pad van de berg is prachtig. Klimmen in de bergen doe je langzaam waardoor je alle tijd krijgt om te genieten van de omgeving en de prachtige verhalen van onze berggids.
Voor de bewoners van dit gebied maar ook voor historici en mensen die oprecht geïnteresseerd zijn in dit deel van de geschiedenis heeft de klim naar het hooggelegen Fort Janus extra betekenis. Wij vonden het pad langs de kale berg en de vele vergezichten minstens zo boeiend. Aan de zuidkant van de klim heb je een prachtig zicht op Le Mont Chenaillet. Deze bijzondere berg was 35 miljoen jaar geleden een onderzeese vulkaan. Als het magma naar boven kwam, stolde het door de lage temperatuur van het water, waardoor kussenlava (pillow lava) gevormd werd, wat je heel goed kunt zien. Volgens Wikipedia zijn er maar 3 plaatsen ter wereld waar je dit natuurwonder kunt zien, Le Chenaillet, in Ladakh (India) en in Oman.
Onderweg langs het steile en rotsachtige pad blijf je je verbazen hoe honderd jaar geleden men hier met kanonnen en ander wapentuig naar boven is gekomen. Maar eenmaal boven bij Fort Janus neemt toch de verwondering toe. Naast het leegstaande fort, dat maar op een paar plekken goed te zien is vanuit het dal, zijn er ook de bunkers met hun gangenstelsel in de rotswanden en de bijzondere uitkijktoren die een extra dimensie geeft aan deze plek.
Fort Janus is gebouwd tussen 1930 en 1940. Het is van gewapend beton en daardoor sterker dan bijvoorbeeld Fort Gondrans die je vindt op een andere bergtop en al in 1885 gebouwd is vanwege een toenmalige Italiaanse dreiging. De dreiging werd uiteindelijk geen oorlog, dus het Fort is nooit gebruikt. De forten in dit gebied werden alleen ‘bewoond’ in oorlogstijd. In tijd van vrede verbleven de soldaten in de huizen die we onderweg naar Fort Janus zijn tegen gekomen. Deze lagen wel midden in een voor kanonnen bereikbare zone.
De wegen naar Fort Janus, maar ook de wegen over de Col d’Izoard, Col du Galibier etc. zijn door militairen gebouwd. Hierdoor zijn de hellingen nooit meer dan 15 procent, want anders kon je er geen kanon naar boven krijgen. Tot op de dag van vandaag wordt hier nog steeds geoefend door het leger, bijvoorbeeld voor missies in Afghanistan, waar het tevens koud en winderig kan zijn.
De bedden in de forten werden 24/7 gebruikt. Voor de bouw van de tunnels werkten soldaten in 3 shifts per dag, waarvan één slapen was. Dit kon alleen in de zomermaanden vanwege de extreem lage temperaturen in de winter die werken op deze hoogte onmogelijk maakten. In zowel Gondrans als Janus konden zo’n 200 soldaten verblijven maar wie eenmaal binnen is kan zich dat nauwelijks voorstellen. In de 200 meter lange tunnel stonden de kanonnen op Montgenèvre gericht. Dit is niet zo verbazingwekkend als het lijkt. De Fransen waren er van overtuigd dat vanuit deze richting de Italianen de aanval op Frankrijk zouden inzetten.
Binnen in het fort was er een systeem dat ervoor zorgde dat de luchtdruk in het fort altijd hoger was dan daarbuiten, zodat een gasaanval niet mogelijk was. De entree was altijd hoekig, zodat je niet in één schot het hele fort kon kapotschieten.
In juni 1940 vielen de Italianen de Fransen aan. Inmiddels waren de Duitsers al vergevorderd in hun Blitzkrieg, en pas op het laatste kwamen ook de Italianen die een oorlog begonnen tegen Frankrijk. Doel was om eerst Briançon in te nemen, gevolgd door de hele zuidelijke Alpen, tot aan Nice. Volgens hen was dat Italiaans grondgebied. De Italianen hadden duidelijk de kou in de bergen onderschat en waren nauwelijks voorbereid, Het merendeel van de soldaten zat verscholen in ‘la montagne sauvage’, de ruige, wilde bergen. Bijzonder is dat er meer soldaten stierven door de weersomstandigheden (doodgevroren) dan aan de gevechten.
De Fransen hielden de Italianen staande (de bevolking was inmiddels naar Gap en verder gevlucht). De Italianen vuurden hun kanonnen af vanuit het fort van Chaberton. In Parijs werd gezegd “Quand le Chaberton parlera, Paris tremblera” (Als de Chaberton spreekt, zal Parijs trillen). De dreiging was groot. Op 21 juni schieten de Fransen met een mortier vanuit Briançon op het fort van Chaberton en maken het met de grond gelijk. De allereerste kogel miste het fort, maar raakte wel de gondelbaan die de Italianen van proviand en materieel voorzag. Na meerdere beschietingen werden de 8 torens van het fort vernietigd. Ondanks dat deze slag tegen de Italianen gewonnen was, capituleerde het Franse leger tegen de Duitsers en wandelden de Italianen zo Frankrijk binnen.
Overal aan de grens vind je in het Franse en Italiaanse hooggebergte oude forten zoals ook het Fort Janus. Ze vertellen het verhaal van een oorlog die maar heel even heeft geduurd. Hun rol is misschien wat onduidelijk geweest voor de rest van Europa. Wie echter ze gaat bezoeken en spreekt met de mensen die er wonen zal merken dat zij voor hun nog steeds van grote betekenis zijn. Er gaan kijken is zeker de moeite waard voor als je dit gebied in de zomer bezoekt. Meer informatie is te krijgen via het Office du Tourisme in Montgenèvre.
Henk is Internet Entrepreneur, founder van Dutchcowboys en daarnaast tech en travelblogger, fotograaf, visual storyteller en bovenal een digitale nomade. Je maakt Henk vooral blij met bijzondere auto's, verre reizen en coole gadgets. Zijn grootste passies zijn echter innovatie, creativiteit en duurzaamheid.
Verder lezen over Frankrijk
Zomer21.03.2024
Ontspanning21.03.2024
Zomer12.03.2024
Winter08.03.2024
Zomer22.02.2024
Winter31.01.2024
Zomer08.01.2024
Algemeen30.11.2023
