Verstopt in het zuidwesten van Nederland ligt een uniek kustgebied dat je zomaar over het hoofd kunt zien: West Zeeuws-Vlaanderen. Het landschap is grotendeels vlak, afgewisseld met polders, dijken, uitgestrekte velden en pittoreske dorpjes. Het is de ideale plek voor een weekend weg of zelfs voor een langere vakantie in eigen land. Je komt er vanzelf tot rust.
Heb je zin om leuke dingen te doen, dan komt dit lijstje goed van pas. 12 onmisbare tips om te doen in West Zeeuws-Vlaanderen. Pak je fiets, trek je wandelschoenen aan en laat je verrassen door een bijzonder stukje Nederland!
Nog meer leuke tips vind je op de website van Gastvrij Zeeuws-Vlaanderen.
Retranchement is niet het eerste dorp met een unieke naam dat je tegenkomt in Zeeuws-Vlaanderen. Het ligt tegen de Nederlands-Belgische grens aan. En hoe Frans deze naam ook klinkt, het is ook een Nederlands woord dat ook in de Van Dale staat: retranchement betekent ’tweede wal’, de plek waar je je terug trekt als de eerste verloren gaat. Een toepasselijke naam: de wallen van Retranchement vormden ooit een verdedigingslinie die in 1604 (dat was tijdens de Tachtigjarige Oorlog) werden gebouwd.
Nu is het vooral een mooi gebied voor een wandeling die je meeneemt over dijken en weides. Je kunt de bordjes van de wandelroute volgen voor een wandeling van 3,7 kilometer. Onderweg kom je oude kanonnen tegen en ontdek je vooral hoe rustig het hier is. Je kunt midden in het dorp aan de route beginnen (in de Molenstraat of Dorpsstraat), de bordjes vind je vanzelf want Retranchement is piepklein.
De inwoners van het dorpje Retranchement worden ‘mensenbranders’ genoemd. En dat is natuurlijk niet zomaar, het is ook geen aantrekkelijke bijnaam. Mocht je de wandeling over de wallen van Retranchement willen doen, begin dan aan de route bij de glazen kasten aan het einde van de Dorpsstraat. Daar kun je namelijk lezen hoe deze bijnaam is ontstaan.
Lang geleden brak de pest uit op een schip dat hier aan land wilde komen. Om te voorkomen dat deze ziekte ook in deze regio zou uitbreken – wat desastreus was in die tijd – werd besloten het schip in brand te steken. Met de ondankbare taak voor Janus die de brandende fakkel in de boot wierp. Van de bijnaam mensenbranders zijn de inwoners blijkbaar nooit meer afgekomen en in een poppenspel in glazen kasten wordt het verhaal nog eens uitgelegd.
De strijd om de titel ‘kleinste stad van Nederland’ is nog niet definitief gestreden. Er zijn verschillende steden in de race, zoals Bronkhorst en Staverden, beiden in Gelderland. Maar ook in Zeeuws-Vlaanderen ligt een ‘stad’ die zomaar zou kunnen winnen.
Sint Anna ter Muiden kreeg in 1242 stadsrechten. Het stadje diende als een van de voorhavens van het handelstraject over het water naar Brugge en bouwde zo in de middeleeuwen vermogen op. Sint Anna ter Muiden is dan ook de enige ‘stad’ die er vroeger ook stedelijk uit heeft gezien.
Maar nu zeker niet meer. Het is piepklein en oogt onbewoond (ik heb begrepen dat de meeste panden in bezit zijn van Belgen die ze verhuren op Airbnb), al zouden er officieel 30 mensen moeten wonen. Toch is het leuk om hier even te stoppen om rond te wandelen. Een handjevol authentieke huizen, mooi aangekleed met bloemen en planten en een wapperend stadswapen. Meer is het niet, maar Sint Anna ter Muiden blinkt uit in eenvoud.
Het beste uitzicht op Sint Anna ter Muiden heb je vanaf de 14e-eeuwse kerktoren van de Hervormde kerk. Die kun je op afspraak en onder begeleiding beklimmen. Deze toren is een rijksmonument, dus dat kan ook op de Open Monumentendag of op archeologiedagen.
Dé hotspot van West Zeeuws-Vlaanderen is het aantrekkelijke vestingstadje Sluis. Het is eigenlijk altijd druk in ‘Sluus’ – zoals de Zeeuwen zeggen – maar het is dan ook een bijzonder fraai stadje om te zien.
Het beste kun je eerst om Sluis heen wandelen voor je de straatjes bewandelt. Ook rondom Sluis lopen mooie oude stadswallen die je allerlei mooie doorkijkjes bieden. De wallen van Sluis zijn gebouwd met hetzelfde doel als in Retranchement: het zijn 600 jaar oude verdedigingsmuren, want ook Sluis bloeide op als handelsstad.
Doe je de complete wandeling, dan is het een route van 4,5 kilometer die je deels ook door het stadje zelfs leidt. Al kun je de route ook iets inkorten. Ik zou de lange route doen, want de natuur rondom Sluis is groen en bijzonder fraai en wil je niet missen.
▸ Tip: Ook door Sluis loopt een klein stukje van de beroemde pelgrimstocht Camino de Santiago. Hier vind je het stukje van de route van Sluis naar Damme in België.
In Sluis kun je je prima vermaken. Met een lekkere lunch op het terras, een middagje winkelen of je kunt zelfs met waterfietsen eropuit. Maar er is één ding dat je niet mag missen.
Het Belfort is het hoogste gebouw van Sluis. De 56 meter hoge toren zie je overal bovenuit steken. Een belfort is een middeleeuwse wachttoren, niet te verwarren met een kerktoren, die vroeger simpelweg fungeerde als uitkijktoren. In België zie je ze wel vaker: Brugge, Gent en Antwerpen hebben allemaal een belfort. En Sluis dus ook – de enige in Nederland. Eeuwen later is het doel misschien veranderd, want nu beklim je de toren voor ontspanning, maar het uitzicht is nog steeds heel goed. Omhoog dus.
In het Belfort zit ook het museum van Van Dale, bekend van de woordenboeken. Meneer van Dale – voormalig schoolmeester – kwam namelijk uit Sluis. Op de tweede verdieping zijn de oudste versies van de Dikke van Dale te bekijken, maar neem vooral het smalle trapje omhoog naar het uitkijkpunt in de toren van het Belfort. Het zijn slechts 90 treden naar de top – goed te doen dus. Van bovenaf ziet alles er nog mooier uit, ook dit stadje. Ga op de terugweg ook nog even kijken in de oude raadzaal van de toren, met middeleeuws behang van goud: mooi om te zien!
Je kunt Sluis niet verlaten zonder ook wat te eten. En een must als je in Zeeuws-Vlaanderen bent is natuurlijk een échte Zeeuwse bolus eten. Een zoet – beetje plakkerig – broodje met kaneelsmaak. Het dorpje Sluis heeft maar één bakkerij, maar ik heb me laten vertellen dat je bij bakkerij Sint Paulus dan ook wel de lekkerste bolus van de regio kunt proeven. Of als je in Breskens bent: blijkbaar is bakkerij Willemsen een goed alternatief. ’s Middags rond 13.00 uur zijn er nog een paar bolussen over, bakkerij Paulus doet goede zaken. Laat ze wel opwarmen want je hoort ze warm te eten, en dan smaken ze nog beter.
Zeeland heeft naast de bolus nóg een klassieker die je moet proeven. Die andere bekende Zeeuwse lekkernij is natuurlijk de boterbabbelaar: harde snoepjes met een toffee-achtige smaak. Bij zuivelboerderij de Heerenhoeve – net iets buiten het stadje Oostburg – maken ze daar ijs van, met dezelfde romige smaak als de snoepjes. Van eigen zuivel uiteraard.
Van juni tot augustus is de ijswinkel geopend. De melktap is het hele jaar geopend, voor als je verse melk bij de boer wil halen (niets lekkerder dan dat). Mocht je de voorkeur geven aan bolussen in plaats van boterbabbelaars, dan is er goed nieuws want ze hebben er ook bolusijs. Of je neemt twee bolletjes en proeft ze allebei.
Kijk meteen ook even rond in het leuke streekwinkeltje van de Heerenhoeve, want bijna alles wat je hier ziet komt uit de regio. Van Zeeuwse kaasjes tot fruitsappen.
De Zeeuwse grond is de perfecte bodem voor het groeien van allerlei fruitsoorten. Ga zeker langs bij de pluktuin van Flikweert in Aardenburg. In de zomermaanden kun je hier je eigen bloemenboeket samenstellen. En je kunt – afhankelijk van het seizoen – fruit plukken. Na een wandeling langs Zeeuwse appels, pruimen en perziken dook ik de kersengaard in. Daar blijkt dat fruit het allerlekkerst is als je het zelf plukt en meteen proeft.
Pluktuin Flikweert maakt ook eigen fruitsappen die ter plaatse verkocht worden. Het zijn pure sappen, zonder toevoegingen. In de horeca in West Zeeuws-Vlaanderen kom je ze zeker ook tegen, herkenbaar aan het label ‘sap uit de kikkerstad’.
Ben je in Zeeuws-Vlaanderen met kleine kinderen? Dan zou ik hier zeker even naartoe gaan. Er is een boerenspeeltuin, er lopen konijnen en kangoeroes rond en er is een vlindertuin. Kinderen gaan dit fantastisch vinden!
West Zeeuws-Vlaanderen is niet zo’n hele grote regio, en dus is de kans groot dat je ook langs Oostburg komt als je hier bent. En dan kun je er niet omheen: opvallend is de 45 meter hoge watertoren. Die valt niet alleen op omdat ‘ie hoog is, maar zeker ook vanwege de schildering aan de zijkant.
De watertoren van Oostburg is 45 meter hoog en al lange tijd niet meer in gebruik. Maar je kunt de toren nog wel bezoeken én beklimmen. Ik weet niet meer hoeveel treden het zijn, maar je gaat het sowieso in je benen voelen.
Het uitzicht bovenop is mooi. Op heldere dagen (en met een beetje goede ogen) zie je de kustlijn, de kerktorens van Brugge en de ‘skyline’ van Vlissingen. Op de website van Watertoren Oostburg is te lezen hoe je deze kunt bezoeken.
Eén van de mooiste plekken op de grens van Nederland en België is natuurpark het Zwin. Voor iedere natuurliefhebber een plek waar je een keer naartoe moet gaan. Vroeger was dit de belangrijkste vaarweg naar Brugge, maar door verzanding is varen onmogelijk geworden. Het is nu vooral een prachtig gebied met zoet en zout water, zand en klei.
Het Zwin ligt dus in twee landen: het grootste deel ligt in België, maar ook in het Nederlandse deel kun je een mooie wandeling maken van 4 kilometer. Onderweg kijk je uit over de zeedijk en de stranden.
Aan de rand van het Zwin vind je ook grenspaal nummer 369. Dit is de laatste witte paal die de grens tussen Nederland en België markeert – nummer 1 staat in Vaals op het drielandenpunt. Leuk om even te zien.
Verrassend genoeg wordt er in West Zeeuws-Vlaanderen ook wijn gemaakt. Er zijn zelfs meerdere wijnmakers in de regio te vinden. Ben je een wijnliefhebber, dan moet je deze natuurlijk proeven.
In het proeflokaal van Elmare op landgoed de Catharinahoeve kun je een proeverij doen, wijn kopen of zelfs een picknickmand meenemen voor een wandeling langs de druiventrossen. De picknickroute is ongeveer 5 kilometer lang en kun je vanaf het begin van de lente tot september doen.
Elmare maakt rode, witte en rosé wijn, een port-achtige drank en verschillende soorten fruitsappen. Allemaal van eigen landgoed. Op de website van Elmare vind je meer informatie over de wandeling en proeverij.
Tussen Cadzand en Groede ligt een bijzonder stukje natuur, dat de ‘verdronken Zwarte Polder’ wordt genoemd. Verdronken verwijst naar het feit dat het ook echt ooit volledig ondergelopen was. Nog steeds stroomt het water hier in en uit.
Via een prachtig duinpad met houten vlonders kun je door het gebied wandelen. Wil je wat meer weten over bloemen, planten en vogels, ga dan mee met een wandeling met een gids. Ik deed dat ook en het is opvallend hoeveel meer je dan ziet. En zeker zo opvallend is hoeveel verschillende soorten bloemen en planten hier in een klein stukje Zeeuwse natuur te vinden zijn. Met het unieke zanggeluid van de nachtegaal op de achtergrond is dat echt een aanrader.