Rivierpark Maasvallei kan niet iedereen op de kaart van Nederland aanwijzen. Net als de plaatsen Stein en Elsloo. Iedereen die in Zuid-Limburg is geweest heeft de beide plaatsen ongetwijfeld op de borden zien staan: daar waar de A2 naar Maastricht en de A76 naar Hasselt en Aken elkaar kruisen. Het zijn plaatsen waar je zomaar voorbij rijdt en dat is zonde, want wie de rijksweg verlaat komt terecht in de Maasvallei. Een pareltje om te ontdekken, om te gaan wandelen of om te kiezen voor een van de vele fietstochten.
Stein ligt letterlijk in hart van het 40 kilometer lange en grensoverschrijdende Rivierpark Maasvallei, dat ligt tussen Maaseik en Maastricht. De naam is veelzeggend: hier ga je regelmatig de grens over naar België en dwars door dit gebied ligt de grote rivier de Maas met zijn vele zijtakken. Ook de plaatsen Meersen en Lanaken vallen in dit gebied. Wandelaars die ooit het zuidelijk deel van het Pieterpad – een van de bekendste Lange Afstands-Wandelpaden (LAW) van Nederland hebben afgelegd kunnen je er alles over vertellen. De Maasvallei is een gebied met flora en fauna, kleine leuke plaatsjes, de typische wandel- en fietscafés langs de route en natuurlijk op veel plaatsen het gebied van de grote grazers.
In dat hart van dit grote natuurgebied liggen de plaatsjes Stein en Elsloo (beiden gemeente Stein) gelegen tegen de oevers van het Juliakanaal. Hoewel de plaatsjes vrijwel in elkaar overlopen hebben ze ieder hun eigen karakter en een oude stadskern. Zo vind je in Stein een oude ruïne op een steenworp afstand van de ambachtelijk brouwerij De Fontein en heeft Elsloo op haar beurt weer het gelijknamige kasteel en een bijzondere gedichtenroute in een fraai en uitdagend bos. De plaatsjes hebben hun eigen karakter en het voelt er ook anders dan in het heuvellandschap. Ook al ligt bijvoorbeeld Valkenburg maar op slechts 11 kilometer afstand.
Het gebied met het vele water heeft zijn eigen cultuur. Wie echt geïnteresseerd is in de geschiedenis van de Maasvallei vindt in het Streekmuseum van Elsloo alles terug. Hier maak je een reis door de tijd van 1650 tot 1950. Net zo bijzonder is het Museum voor Grafcultuur is Stein. Dit museum met als verrassend thema ‘van Stein tot Stonehenge’ is gebouwd rondom een 5000 jaar oude (Neolithische) grafkelder, inmiddels een nationaal archeologisch monument. Stein is voor velen bekend door het Steinerbos. Dit gebied waarvan een deel van de activiteiten alleen toegankelijk is tegen betaling, is ontworpen om te ontspannen, te sporten en je te vermaken op een wat meer klassieke wijze.
Tijdens onze wandelingen en fietstochten kwamen we een vijftal hotspots tegen die je zeker niet mag missen als je deze Limburgse streek zelf gaat bezoeken.
In Elsloo vind je aan de zuidzijde, aan de voet van de Maasberg bij het Julianakanaal, het Kasteel Elsloo. Het kasteel, eigendom van de Stichting het Limburgse landschap, bestaat uit een oud complex waar vroeger een brouwerij heeft gezeten met een inpandige watermolen en een hoeve met schuren en stallen. Tegenwoordig is het een populaire huwelijkslocatie en vind je er een hotel en restaurant.
Vanaf de oprit kun je hier een wandeling maken in het kasteelpark of gelijk het Elsloërbos inlopen, het steilste hellingbos van Nederland. Dit bos heeft meerdere uitdagende wandelroutes. Niet altijd langs geijkte paden, maar ook door smalle en steile paadjes. En niet alleen wandelaars genieten hier maar ook sportievelingen kunnen hier het zo uitdagend maken als je maar wilt. Wie dat doet begrijpt de betekenis van ‘steilste hellingbos’ wat beter. Zorg voor goed schoeisel, want hier kun je niet wandelen op je teenslippers.
Het Elsloërbos heeft nog twee geheimen. De bekendste is de gedichtenroute tussen Elsloo en Catsop. Het betekent dat je tijdens je wandelroute gedichten gaat tegenkomen van de dichter en schrijver Jack Jacobs. Deze zijn gegraveerd op stalen platen die zich bevinden op de bovenkant van bewerkte arduinstenen.
En dan moeten we het even de mythe van kabouters hebben. De bewoners van Stein praten er niet over, net als de mensen van Visit Zuid-Limburg die ons hebben uitgenodigd voor een bezoek aan dit gebied. Kabouters bestaan immers niet en zijn een fabeltje toch? Dat kan allemaal wel zo zijn, totdat je dus een wandeling gaat maken in het Elsloërbos. We gaan het niet uitleggen maar onderstaande foto’s zeggen genoeg. Alleen in Stein zwijgen ze als je over het onderwerp begint.
De kans dat het plaatsje Catsop met z’n bijzondere naam kent is niet zo heel groot. Het is het meest oostelijke punt van de gedichtenroute. En de enige plek waar je tijdens de ruim twee uur durende wandeling ook even wat kunt drinken. Catsop was vroeger bekend van de Dreespoel, een drinkplaats voor het vee, midden op het plein. Als herinnering hieraan staat er een toepasselijk kunstwerk.
Het kasteel van Stein is een kasteelcomplex en deed tussen 1922 en 1996 dienst als klooster en kloosterbejaardenoord. Tot 1996 was het tevens een opleidingscentrum voor priesters. Het totale complex is omgeven door een gracht waar je bevers kunt spotten. En binnen deze waterring is de natuur de baas. Zeker als je oude hoofdburcht gaat bezoeken.
Het kasteelcomplex van Stein is inmiddels vercommercialiseerd en omgebouwd tot een appartementencomplex dat nu particulier is bewoond. Hiervoor is er ook een vleugel bijgeplaatst in een afwijkende architectuur. Maar uiteindelijk draait het uiteindelijk toch om de oude burcht die alleen op afspraak is te bezichtigen. De rondleidingen worden verzorgd door gidsen van de Stichting Erfgoed Stein.
Het oudste deel is ronde mergelstenen toren uit de 13e eeuw. Hierbinnen bevinden zich een aantal vertrekken die inmiddels de functie van museum hebben. De gidsen vertellen je er alles over. Leuk is dat je via een aantal steile trappen in de muur van de toren naar het dak kunt. Hier heb je waarschijnlijk het beste uitzicht over de Maasvallei en ga je verbaasd zijn over het groene landschap. Het complex is populair bij film en programmamakers. Zo zaten hier tijdens de opnames van de serie ‘de Verraders’ twee deelnemers opgesloten in een ondergrondse kerker.
In de omgeving van de kasteelruïne vind je het kasteelpark en het kloosterkerkhof. Beide worden eveneens verzorgd door vrijwilligers van de Stichting. Aan de voet van het kasteelcomplex ligt verder nog bierbrouwerij de Fontein. Op loopafstand ligt het museum voor Grafcultuur.
Naast wandelen en fietsen zijn er genoeg andere activiteiten te doen in Stein. Het Steinerbos is daar een goed voorbeeld van, maar er is ook een bijzondere familiespeurtocht te maken – ook leuk als uitje met je vrienden of collega’s. Het Auvermenkes Mysterie is een speurtocht die je gauw twee uur gaat kosten, al blijf je al die tijd wel rond het kasteel van Stein dwalen.
Met behulp van onder andere een metaaldetector en andere attributen ga je op zoek naar de geheimen die de onzichtbare Auvermenkes (kleine, onzichtbare wezens, niet te verwarren met kabouters) hebben achtergelaten. Zo moet je bijvoorbeeld op zoek naar een geheime ondergrondse gang. Het bijzondere is dat de aanwijzingen soms eenvoudig te vinden zijn maar je ziet ze pas als je écht op zoek gaat.
In totaal moet je vijf verschillende opdrachten uitvoeren om het raadsel op te lossen. De puzzelstukjes helpen je om de ingang van de ondergrondse gang vinden. Dat is de plek waar je het geheim van Auvermenkes eindelijk gaan ontdekken. Meer gaan we niet verklappen. De tocht start bij brouwerij De Fontein. Je moet wel vooraf reserveren.
Naast het streekmuseum in Elsloo vind je hier nog een museum op een beste bijzonder plek, namelijk midden in een woonwijk ingesloten door andere woningen. Dit bijzondere en modern opgezette Museum voor Grafcultuur is gebouwd rond een steengraf dat volgens de kenners zo’n 3.400 jaar voor Chr. is aangelegd.
Het museum laat zien dat mensen door de tijd heen vooral grote stenen gebruikten voor de bouw van graven. Zo is er aandacht voor de hunebedden in Drenthe, de bijzondere stenen in Stonehenge en zie je ook afbeeldingen van de megalieten van Carnac in Frankrijk.
Verder is er een grote verzameling van vondsten en grafinventarissen in Nederland tot aan de vroeg middeleeuwen. Alles wordt getoond aan de hand van vondsten en reconstructies en zijn er diverse films te zien. Voor openingstijden kun je het beste de website van het museum bezoeken.
Heb jij zin om Rivierpark Maasvallei en de dorpen Stein en Elsloo zelf te ontdekken? Dan komen deze tips goed van pas!
Dit artikel is geschreven in samenwerking met Visit Zuid-Limburg.