In Noordoost-Europa, grenzend aan Rusland en de Finse Golf, ligt de kleine Baltische staat Estland. Het land dat tot augustus 1991 bezet werd door de Sovjet-Unie kent de meest geavanceerde digitale samenleving van de wereld. Inwoners van het kleine land praten met gepaste trots over het succes van Skype, de gratis online beldienst die gebouwd is door Esten. Het succesverhaal heeft eraan bijgedragen dat het land nu meer startups per hoofd van de bevolking kent dan elk ander Europees land. Daarnaast zijn er nog een aantal andere redenen waarom Estland met recht een digitale samenleving genoemd mag worden.
Nadat Estland in 1991 onafhankelijk werd verklaard, was het nog wel opgescheept met verouderde Sovjet-technologie. Estland besloot het roer volledig om te gooien en wilde het meest vooruitstrevende technologische land van de wereld worden. Om van die visie werkelijkheid te maken, moet je volgens het land bij de allerkleinsten beginnen. Kinderen beginnen om die reden al vanaf hun zevende levensjaar met programmeren. Waar veel Nederlanders via een bedrijf als Strato op zoek gaan naar een sitebuilder met templates, leren jonge kinderen in Estland dus écht websites bouwen. Dat is volgens president Toomas Hendrik Ilves absoluut niet te vroeg. Hij vergelijkt programmeren met het leren van een andere taal, en maakt de opmerking dat de basis van een programmeertaal eigenlijk veel logischer is dan die van een onbekende taal. Ook geeft hij aan dat het 15 tot 20 jaar duurt voordat onderwijs zijn vruchten afwerpt. Ilves heeft het gevoel dat dat moment nu bereikt is en geeft daarbij het grote aantal startups dat het land rijk is als voorbeeld aan.
De regering van Estland ziet internettoegang als een fundamenteel recht voor zijn inwoners. Gratis Wi-Fi in een restaurant of bar wordt als standaard gezien, maar ook buiten vind je vrijwel overal gratis internettoegang. Dit tafereel werd in dit artikel al kort beschreven door onze redacteur Robert Verkerk.
De digitale samenleving begint in Estland al bij de geboorte van een kindje. Iedere pasgeborene Est krijgt namelijk voor thuiskomst van de baby al een e-code, een digitaal geboortebewijs. Ouders hoeven om die reden niet meer naar het stadshuis en ook de gezondheidsverzekering en kinderbijslag treden direct in werking. Een ander voorbeeld is de belastingaangifte. Ongeveer 94 procent van de Esten dient het formulier binnen een half uur online in. Binnen zo’n vijf dagen is de belastingteruggave dan gestort op de bankrekening. Ook kunnen Esten recepten bij elke apotheek in het land ophalen (want: de recepten zijn digitaal) en kunnen ze online opzoeken wie hun data heeft opgevraagd.
Sinds 2005 kunnen kiezers in Estland hun stem uitbrengen via het internet. Hoewel bij de start in 2005 slechts 9317 personen gebruik maakten van de dienst, heeft i-voting sinds de introductie flink aan populariteit gewonnen. Bij de Estse parlementsverkiezingen op 1 maart van dit jaar bracht dertig procent van de kiezers zijn of haar stem online uit. Dat kwam neer op een stijging van 25 procent ten opzichte van de parlementsverkiezingen in 2011. Anonio Mugica, CEO van Smartmatics (marktleider op het gebied van elektronisch stemmen): “De groei van online stemmen in Estland zou geen verrassing mogen heten. Naast de duidelijke voordelen voor kiezers in termen van gemak, toegankelijkheid en gebruiksgemak, is het platform ook gebouwd op bewezen en veilige technologie.”
De laatste primeur waar Estland aan is begonnen is de e-Residency, een regelgeving die het voor buitenlanders mogelijk maakt om online een Estse elektronische identiteitskaart aan te vragen. Op e-Estonia, de officiële website van Estlands digitale samenleving, wordt de e-Residency als volgt omschreven: “e-Residency offers to every world citizen a government-issued digital identity and the opportunity to run a trusted company online, unleashing the world’s entrepreneurial potential”. Er zijn hoge verwachtingen: in 2025 hoopt men dat 10 miljoen mensen in het bezit zijn van een digitale identiteitskaart. Op dit moment wonen er slechts 1,3 miljoen mensen in Estland, dus dat betekent dat het aantal Esten zou verachtvoudigen. Elektronische inwoners van Estland krijgen echter niet dezelfde rechten als de normale inwoners van het land. Zo krijgen de digitale inwoners bijvoorbeeld geen verblijfsvergunning en is ook hun wettelijke positie niet te vergelijken met die van normale inwoners. Wel kan een e-Resident gebruik maken van de talloze innovatieve diensten die het land rijk is. Denk bijvoorbeeld aan de online handtekening, een dienst die vanaf juli volgend jaar overal in Europa moet worden geaccepteerd.
