Als er één stad is in het Midden-Oosten met een bijzondere aantrekkingskracht, dan is het Jeruzalem wel. Deze stad in Israël wordt gezien als de bakermat van het jodendom én van het christendom. En ook binnen de Islam wordt Jeruzalem gezien als heilige stad. In de ommuurde Oude Stad vind je de mooiste plekken en alle must-sees van Jeruzalem. De Klaagmuur, de Toren van David, de Heilige Grafkerk, de Al-Aqsamoskee en de Golden Menorah. En dan zijn er nog de waanzinnige uitzichten vanaf de Olijfberg en een wandeling over de oude stadsmuur. Wil je Israël leren kennen, ga dan op ontdekking in de Oude Stad van Jeruzalem!
Jeruzalem kun je de stad van godsdiensten en geloof noemen. Dat zie je direct terug in de Oude Stad waar een Joods, Christelijk en Islamitisch kwartier (wijk) is. Naast deze delen van de stad is er nog een vierde kwartier: het Armeense deel bewoond door (christelijke) Armeniërs. En toch ben je er dan nog niet, want er is ook een vijfde deel, de Tempelberg die een speciale status heeft en formeel onder het bestuur van een Jordaanse stichting staat. Dit omdat Oost-Jeruzalem tot 1967 Jordaans grondgebied was.
Volgens de Palestijnen is Jeruzalem de echter de hoofdstad van een toekomstige Palestijnse staat. Meer over de politieke situatie van Jeruzalem is in korte vorm te lezen in dit artikel van de NOS, dat wordt bijgewerkt als daar aanleiding toe is.
In de stad Jeruzalem wonen bijna een miljoen mensen waarvan het grootste deel (70 procent) joods – deels orthodox – is. Ruim een kwart van de bevolking is moslim en slechts 2 procent zijn christenen. Van die miljoen inwoners wonen er zo’n 30.000 in de oude stad. Het is de plek waar vrijwel alles om draait in deze stad.
Het veel modernere westelijk deel van Jeruzalem is de plek waar je als bezoeker van de stad terecht kunt in de vele hotels. Dit deel van de stad is wel degelijk het bezoeken waard. Het aantal winkels en terrasjes is indrukwekkend maar heeft wel zijn eigen cultuur die niet te vergelijken is met het veel meer westerse Tel Aviv.
De Oude Stad van Jeruzalem is de belangrijkste plek voor de miljoenen bezoekers die naar deze stad komen. Jeruzalem is een van de oudste (en bewoonde) heilige steden ter wereld. En hoewel de Oude Stad nauwelijks een vierkante kilometer groot is, krijg je een ander gevoel als je er doorheen loopt. Dat komt waarschijnlijk omdat dit deel van Jeruzalem een wirwar aan smalle steegjes en winkelstraatjes is. Omdat Jeruzalem is gebouwd op een heuvel loop je vrijwel nooit vlak. Het is niet echt klimmen en klauteren, maar enige inspanning kan het je soms wel kosten.
De belangrijkste bezienswaardigheden in Jeruzalem op een rij:
▸ Tip: Rondleidingen met een gids in Jeruzalem boek je het beste alvast voor vertrek via Get Your Guide.
Wil je alles gaan bekijken in de oude stad dan kun je daar moeiteloos een halve dag of langer voor uittrekken. Plekken die veel worden bezocht zijn de Klaagmuur, de Toren van David, de stadsmuur en de Heilige Grafkerk. Maar de ook Golden Menorah, die zich bevindt zich op een klein geplaveid vierkant plein voor de Hurva-synagoge, in het centrum van de Joodse wijk, is een van dé bezienswaardigheden in de Oude Stad. Tot de hoogtepunten behoren zeker de Tempelberg en de Al-Aqsa moskee of de Rotskoepel, historische plekken die je misschien graag wil gaan bezoeken. Als niet-moslim kun je de streng beveiligde Tempelberg alleen op speciale tijden bezoeken. De Al-Aqsamoskee of de Rotskoepel is sowieso niet toegankelijk voor niet-moslims.
Om een indruk te krijgen van de stad Jeruzalem en de Oude stad zijn er twee plaatsen die zeker de moeite waard zijn om te bezoeken: de Olijfberg ten oosten van de Oude Stad en de Toren van David. Spectaculaire uitzichten gegarandeerd! Deze laatste is te vinden naast de Jaffa Gate, een van de zeven ingangen van de Oude Stad.
De Olijfberg ligt op een bergrug ten oosten van de Oude Stad van Jeruzalem. De Olijfberg zelf heeft drie toppen waarvan de hoogste op 810 meter boven de zeespiegel ligt. Ondanks z’n historische naam ga je weinig olijfbomen zien omdat deze ooit door de Romeinen zijn omgehakt tijdens de belegering van Jeruzalem.
Vandaag is het een van de populairste bestemmingen rond Jeruzalem omdat je hier vanaf het plateau een prachtig panorama hebt over de stad. Als je naar beneden kijkt zie je voor je een immense Joodse begraafplaats voor de rijken en zij die belangrijk zijn geweest. Het is de berg van de belofte, de berg van de verwachting omdat men gelooft dat de Messias zich hier ooit gaat openbaren en de daar begraven joden zal doen herleven.
Nu is het vooral een toeristische bestemming waar touringcars en busjes met toeristen worden losgelaten met hun gidsen. Het uitzicht is er echt prachtig, maar toch zie je dat de mensen die hier naartoe komen meer geïnteresseerd zijn in de verhalen en de Bijbelse geschiedenis dan het panorama.
De Oude Stad heeft meerdere ingangen maar de meest populaire of meest gebruikte stadspoort is ongetwijfeld de Jaffa Gate. Je bereikt deze door een paar honderd meter door te lopen na het ‘I Love Jeruzalem’ kunstwerk. Niet authentiek, maar wel een populaire plek waar vrijwel iedere stopt om even een foto te maken.
Zodra je de Oude stad via de Jaffa Gate binnenloopt zie je aan de rechterkant de Tower of David, de toren van David (Citadel). Ook al heb je nog niets gezien, toch is dit gedeelte van Jeruzalem eigenlijk de beste plek om je stadswandeling te beginnen. Boven op de Toren van David (de dichtstbijzijnde toren van de Citadel) heb je een prachtig uitzicht over de oude stad. Met een plattegrond erbij krijg je gelijk een beter beeld van het oude Jeruzalem en kun je je tijdens je wandeling ook wat beter oriënteren.
In de Citadel bevindt zich ook het museum van de stad dat bekend staat als het Tower of David Museum. Hier vind je de onder andere belangrijke archeologische overblijfselen. Het is tevens een locatie voor openbare evenementen als beurzen en concerten. Je kunt hier ook een ticket kopen voor enkel een bezoek aan de Toren van David.
▸ Tip: voor de Stad van David en een bezoek aan de Toren van David moet je een kaartje kopen. Doe dat voor vertrek alvast online via Get Your Guide, eventueel met rondleiding.
Boven op de Toren van David kun je de 4.019 meter lange stadsmuur goed zien lopen. In totaal verschaffen zeven poorten toegang tot de Oude Stad. De wandeling over deze stadsmuur begint officieel bij de Jaffa Gate. Mij werd hartje zomer – met temperaturen boven de 30 graden – deze wandeling afgeraden vanwege de hitte. Het is niet alleen de zon, maar ook de stenen lijken soms het vocht uit je lichaam te willen onttrekken.
Advies: loop deze wandeling over de Stadsmuur zo vroeg mogelijk in de ochtend want er is nergens een plekje met schaduw.
De Heilige Grafkerk is voor vele christenen heilig, of zeg maar gerust magisch. Dit is de plek waar volgens de bijbel Christus is gekruisigd, begraven en weer opgestaan. Het is het eindpunt van de Via Dolorosa, de route die Christus zou hebben gelopen met het kruis op zijn rug.
De Heilige Grafkerk is een pelgrimsoord. Hier staat ook de graftombe van Christus waarin hij in eerste instantie werd begraven. Het is een plek waar je geweest moet zijn om te begrijpen hoe diep het geloof in de mensen zit. Gelovig of niet gelovig: als je naar Jeruzalem gaat moet je deze plek echt gaan bezoeken.
De gehele kerk met al die mensen is een indrukwekkend schouwspel. Volgens onze gids kun je deze plek het beste vroeg in de ochtend bezoeken. Na zonsopgang is er een processie waarbij de deuren van de kerk worden geopend. De kerk zelf is een waar labyrint met trappen en ruimtes die allen een eigen verhaal hebben. Zo heeft ieder genootschap hier wel ergens een eigen plek. Het beheer van de kerk is al net zo complex en in handen van de Grieks-Orthodoxe, de Rooms-Katholieke, de Armeens-Orthodoxe, de Syrisch-Orthodoxe, de Koptische en de Ethiopische Kerk.
De Klaagmuur is net als de Heilige Grafkerk een van de belangrijkste plekken binnen de Oude Stad. Nog meer omdat de muur het plateau ondersteunt waarop de Rotskoepel en de Al-Aqsa Moskee staan. De muur of Klaagmuur is de westelijke muur van de tweede Joodse tempel die op de Tempelberg heeft gestaan. Na de vernietiging van de tempel is alleen nog deze muur zichtbaar gebleven. De naam Klaagmuur is ontstaan omdat veel joden aan de muur klaagden vanwege de verwoesting van de tempel. Een deel van de muur is net als in een synagoge gereserveerd voor vrouwen.
De Klaagmuur is dus onderdeel van het fundament waarop twee belangrijke islamitische heiligdommen staan: de Rotskoepel en de Al-Aqsa moskee. Na Mekka en Medina zijn dit de belangrijkste heiligdommen voor moslims. Het is volgens de Islam de plek waar de profeet Mohammed naar de hemel zou zijn opgestegen.
Vandaag lijkt de Klaagmuur vooral een heilige plaats voor Joden die hier bidden of jammeren en hun gebeden op kleine papiertjes in de spleten van de muur stoppen.
In de linkerhoek van de Klaagmuur bevindt zich een bijzondere boog die vernoemd is naar zijn ontdekker, de Boog van Wilson, bekend als Wilson’s Arch. De boog is onderdeel van de toegangsbrug van het westen naar het tempelcomplex. Binnenin is een Joodse bibliotheek gevestigd waarvan de ruimte ook gebruik wordt als gebedsruimte.
Het blijft je verbazen dat – terwijl er hier gelezen en gebeden wordt – tientallen toeristen (waar ik er ook een van ben) foto’s maken. Het lijkt alsof wij onzichtbaar zijn voor degene die hier om religieuze redenen zijn.
Om bij de Klaagmuur te komen moet je eerst langs de beveiliging. Juist omdat zich hier ook de Tempelberg en Al-Aqsa moskee bevinden, is deze plek extreem beveiligd. Dat zie je en voel je heel goed als je deze plek gaat bezoeken. Gezien de zeer complexe situatie in Jeruzalem is het eigenlijk bijzonder dat deze plaats misschien wel de belangrijkste toeristische trekpleister van de Oude Stad is.
Het is inmiddels wel duidelijk dat de Oude Stad voor ons als westerlingen een meer dan bijzondere plek is. Wat hier aan geschiedenis op één vierkante kilometer ligt is bijna niet te bevatten, zeker gezien de complexiteit. Buiten de historische plekken is het oude Jeruzalem ook een prachtig en indrukwekkende locatie om op je gemak rond te wandelen en te genieten van al die verschillende culturen die zich bevinden in de smalle, vaak overdekte straatjes.
Het aantal winkeltjes is gigantisch. Vaak zijn ze niet breder dan een paar meter. Dat betekent dat ze letterlijk volgestouwd zijn met koopwaar. Je vraagt je echt af hoe iedereen hier kan leven, met naast je nog eens tientallen winkeltjes die soms exact hetzelfde verkopen. Toch blijft het leuk om hier rond te snuffelen want er is weinig dat je hier niet kunt kopen. Je gaat vanzelf merken als je van het Joodse kwartier in het Islamitische of een ander kwartier terecht komt. Dat zie je niet alleen aan de mensen, maar ook vaak aan aan de spullen die ze verkopen.
Bezoek je de stad op zaterdag, houd er dan rekening mee dat de meeste winkels gesloten zijn. Net zoals ze op vrijdag vaak eerder sluiten. Binnen het Jodendom is zaterdag (de sjabat) de wekelijkse rustdag.
Naast de vele winkeltjes vind je er ook op allerlei plekken eethuisjes en kleine terrasjes waar vooral vaak humus, shoarma, falafel en groenten op tafel staat. Verwacht hier geen culinaire hoogstandjes. Ondanks dat hier het meeste eten in Israël koosjer is, geldt dat niet voor de meeste restaurants en eetgelegenheden in Jeruzalem. Dat zal alles te maken hebben met de grote diversiteit aan toeristen in de stad. Hetzelfde geldt ook voor glutenvrij eten. Op veel plekken kun je kiezen voor glutenvrij brood, pasta en andere glutenvrij eten.
Wil je echt wat meer culinair eten, dan moet je echt in het westelijke deel van Jeruzalem zijn, waar je gerechten van over de gehele wereld kunt krijgen. En hoewel Jeruzalem niet de vegan cultuur van Tel Aviv heeft, kun je hier ook op veel plaatsen vegetarisch eten. Mede omdat de lokale keuken in Israël vooral bestaat uit vegetarische gerechten en regelrechte smaaksensaties.
Een bezoek aan Jeruzalem is een bezoek aan een andere wereld. Een wereld waarin het geloof centraal staat. Het westerse dat je ziet en ervaart komt vooral door de aanwezigheid van de ontelbare toeristen. Vroeg in de ochtend, als de straten nog redelijk leeg, zijn voel en ervaar je een geheel andere atmosfeer.
De permanente aanwezigheid van militairen en politie maakt je er wel op attent dat er meer is dan alleen de vriendelijkheid van de lokale bevolking. Het is een plek die je eigenlijk minimaal één keer moet bezoeken, dat is iets ondefinieerbaars en zul je pas beamen als je er ook daadwerkelijk geweest ben. Jeruzalem maakt indruk op iedereen.
Een paar tips, goed om te weten als je deze stad bezoekt:
Wil jij op reis naar Irsaël en de Oude Stad in Jeruzalem zelf ontdekken? Dan kunnen deze reistips je wellicht helpen om je vakantie te boeken.
Henk is Internet Entrepreneur, founder van Dutchcowboys en daarnaast tech en travelblogger, fotograaf, visual storyteller en bovenal een digitale nomade. Je maakt Henk vooral blij met bijzondere auto's, verre reizen en coole gadgets. Zijn grootste passies zijn echter innovatie, creativiteit en duurzaamheid.
Verder lezen over Israël
Stedentrips26.10.2022
Ontspanning28.03.2015
Natuur22.04.2014
Algemeen06.04.2014
Algemeen31.03.2014
Verder lezen over Midden-Oosten
Stedentrips20.09.2019
Algemeen03.04.2019
Ontspanning29.03.2018
Algemeen05.02.2018
Stedentrips13.11.2017
Algemeen10.10.2017
Algemeen07.09.2017
Zomer09.07.2017