Een nietsvermoedend rondje IJsselmeer wordt al snel een verrassend leuke historische ontdekkingstocht langs vestingen en vissersdorpen, hanzesteden en herenhuizen. Achter deze roadtrip gaat niet alleen een stuk roemruchte Hollandse geschiedenis schuil, maar hij geeft ook een inkijkje in het leven met het soms machtige water. Inmiddels ligt het IJsselmeer veilig achter de Afsluitdijk en nemen zeiljachten en kitesurfers bezit van de plas; maar in de eeuwenoude dorpen en steden herinnert alles aan de tijd dat dit de Zuiderzee was. Wij zetten de hoogtepunten voor je op een rij: acht historische pareltjes.
Onze meerdaagse rit begint in Monnickendam en eindigt in Muiden. Amsterdam pakken we niet mee, maar die maakt de cirkel natuurlijk wel rond. Met een totale lengte van zo’n 360 kilometer, kun je instappen op elk moment van deze roadtrip. We tippen maar liefst vijf provincies aan en de route brengt je in tal van lieflijke dorpen en stadjes. Waar mogelijk volgen we de ‘Zuiderzeedijk’, soms bovenlangs met zicht op het water, soms onderlangs door het uitgestrekte polderlandschap waar koeien en schapen je nieuwsgierig gadeslaan.
Wij reden de route in het late voorjaar en namen er de tijd voor. Vijf dagen voor de complete route is het advies. En heb je tijd, plak er dan een nachtje Amsterdam aan vast. We hebben in ieder geval al een aantal leuke, sfeervolle hotels gespot!
▸ Tip: Bekijk de complete route van het rondje Zuiderzee hier in Google Maps
Je hebt de rondweg Amsterdam maar net achter je gelaten en we nemen de afslag Monnickendam, Volendam, Marken. Dorpen die vaak worden overspoeld door toeristen, maar nu even niet. Monnickendam is de rustigste van de drie, met een oud centrum, haventje en mooie gevels. Op naar Marken, ooit een eiland, nu via een weg aan het vasteland verbonden. Dwaal door de nauwe straatjes en de groene houten huizen. Bewonder de vuurtoren ‘het Paard van Marken’ en neem een kijkje in het haventje.
Natuurlijk gaan we even ‘de Dijk’ op in Volendam, waar Jan Smit en Mona Keijzer (staatssecretaris) net een filmpje opnemen. Uit alles blijkt dat het palingdorp volledig is ingesteld op toeristen. Wij gaan snel door!
Via Edam, dat aan Volendam ligt vastgeplakt, gaan we de Zuiderzeedijk op. Lammetjes dartelen rond en kleurrijke kites hangen in de lucht. Een half uurtje verderop ligt Hoorn. Een absolute parel met prachtige gevels, sfeervolle grachten, gezellige terrassen en een rijke zeevaarthistorie. Die ontdek je in het Westfries Musuem en in de oudheidkamers van de Kaap-Hoorn vaarders. Op de kademuur aan de haven tref je de beelden van de scheepsjongens van Bontekoe, geïnspireerd op het gelijknamige boek.
Enkhuizen is nog zo’n historische havenstad uit de Gouden Eeuw. De stad was buitengewoon welvarend en dat zie je nog steeds terug aan de vele herenhuizen en monumenten. Het stadhuis, de Enhuizer Waag en de in het oog springende toegangspoort Drommedaris. Een heerlijke plek om lekker rond te lopen, want je hoeft nergens naar binnen om van de sfeer te genieten. Wil je meer weten, dan mag je het ZuiderzeeMuseum niet missen. Het bestaat uit een buiten museum met historische winkels en werkplaatsen, in het binnenmuseum vind je een grote collectie houten schepen.
▸ Tip: heel leuk om te overnachten is het Ysbrantsz Boutique Hotel in Hoorn
De 32 kilometer lange Afsluitdijk is een imposant staaltje waterbeheersing en werd gebouwd om Nederland tegen overstromingen te beschermen. Als onderdeel van de Zuiderzeewerken is in 1927 begonnen met de aanleg. Dit jaar is gestart met flink onderhoud. De dijk wordt verhoogd, het sluizencomplex wordt uitgebreid en er komt een doorlaat voor trekvissen. Op de Afsluitdijk bij Kornwerderzand is een bezoekerscentrum ingericht, waar je de ontwikkeling kunt volgen.
Op de Friese oever wacht een landschap van weilanden en meren. Overal zie masten van zeilboten aan de horizon, varend over sloten, vaarten en meren. Al gauw rijden we Hindeloopen binnen, een van de Elf Steden van Friesland. Wat een fotogeniek dorp! Gesticht in de 13e eeuw, maar de bloeiperiode lag in de 17e en 18e eeuw. Het is een dorp boordevol tradities en met een unieke taal, een combinatie van West-Fries, Engels, Deens en Noors.
Dwaal door het geordende doolhof van straatjes, grachten en houten bruggen langs de oude gevels. Proef het Fryske Sûkerbôle (suikerbrood) en een slokje Berenburger. Schaats- en Elfstedentochtliefhebbers mogen het Hindeloopen’s Eerste Friese Schaatsmuseum niet missen.
We vervolgen onze weg, eten een visje, en passeren het Hanzestadje Stavoren, dat bekend is van de oude sage ‘Het Vrouwtje van Stavoren’. Het verhaal gaat over een rijke koopmansvrouw die haar rijkdom steeds verder wil vergroten. Dat loopt niet goed af en ze raakt aan de bedelstaf.
Hoezeer de zee een rol speelde in de dorpen langs het IJsselmeer, ervaren we in Urk. Lang was Urk een eiland in de Zuiderzee. Slenterend door de oude steegjes komen we uit bij het Vissersmonument, een gedenkteken voor de vissers die nooit meer terugkwamen. Het beeld stelt een vissersvrouw voor die nog een keer achteromkijkt over het water. Op 34 marmeren platen staan alle namen van de Urkers die het leven op zee verloren. Indrukwekkend.
Nu we toch in de buurt zijn, rijden we even langs Schokland. Dit UNESCO werelderfgoed was eeuwenlang een eiland in de Zuiderzee. Het wordt wel gezien als het symbool van de strijd tegen het water. Je vindt er natuur en cultuur, waaronder bijzondere woonterpen en tal van archeologische vondsten zoals een menselijke voetafdruk van 4.000 jaar oud.
Bij Kampen komen we Overijssel binnen. Het blijkt een ondernemende stad aan de IJssel, met een lange handelstraditie en oude tabaksfabrieken. Nu is er alleen nog De Olifant, in deze voormalige fabriek zie je hoe sigaren met de hand worden gerold. Het compacte historische centrum heeft zo’n 500 monumenten, waaronder stadspoorten en een prachtig oud Raadhuis. De IJsselkade wordt gedomineerd door de prachtige zeilschepen van de Bruine Vloot.
Ook een Hanzestad, maar veel kleiner dan Kampen is Elburg, dat sinds de inpoldering aan het Veluwemeer ligt. In de Middeleeuwen maakte het deel uit van het Hanzeverbond, een samenwerkingsverband van handelssteden in Nederland en Duitsland. Dit heeft het stadje veel welvaart gebracht, en dat zie je terug in de rijke gevels en monumenten. Niet te missen zijn de fraaie botters, traditionele houten zeilschepen die vroeger werden gebruikt voor de visserij. Vaar even mee!
In het 15-eeuwse vrouwenklooster, Agnietenconvent, is het huidige Museum Elburg gevestigd met onder meer de kazematten, de oude kanonkelders.
▸ Tip: heel leuk om te overnachten in Elburg is Boutique Hotel Elburg en Tapperij
De veelzijdigheid van de Zuiderzee route wordt ook weer bevestigd in onze volgende bestemming. Via Bunsschoten-Spakenburg zetten we koers richting Naarden, de best bewaarde vestingstad van Nederland met zijn beroemde stervorm. Binnen de vestinggracht en dubbele stadswallen ligt het oude centrum. Naarden werd in de 16e eeuw een militaire vesting vanwege zijn strategische ligging en onderdeel van de Hollandse Waterlinie. Bezoek het Arsenaal, wandel over de vestigingsmuur, huur een fiets voor een verkenning van de omgeving of kies een roeiboot voor een tochtje op de gracht.
Ook Muiden, slecht een paar kilometers verderop, is een vestings-havenstad met een klein historisch centrum, maar de echte blikvanger is natuurlijk het Muiderslot aan het IJmeer – IJsselmeer. Je kunt het dagelijks bezoeken. Vanuit Muiden pak je ook de boot naar het forteiland Pampus (jawel, van het bekende gezegde) of je bewondert de sluizen in de Vecht die in Muiden in het IJsselmeer uitmondt.
En daarmee zijn we rond en is het tijd om deze roadtrip Zuiderzee eens lekker te laten bezinken op een terras langs de kades aan de Vecht. Of plak er nog een nachtje aan vast in Amsterdam, want zo rustig zie je het vast niet meer…
Heb jij zin om deze complete roadtrip zelf te maken? Dan kunnen deze reistips je wellicht helpen om je vakantie te boeken.