Op 31 oktober is het Halloween. De laatste jaren duikt dit mysterieuze feest met pompoenen, lichtjes en griezels steeds vaker op in Nederland. Met name kinderen vinden het een superleuke traditie om ieder jaar Halloween te vieren – al doen volwassenen ook steeds vaker mee. Kinderen trekken in het donker langs de deuren, in de hoop dat ze snoepjes krijgen, straten worden spookachtig versierd. Veel mensen vinden het een té Amerikaans en commercieel feest en doen er niet aan mee.
Maar wist je dat de oorsprong van Halloween heel ergens anders ligt dan in Amerika? Halloween komt namelijk helemaal niet uit Amerika, maar uit Ierland. Dat is dé plek waar het meer dan 2.000 jaar geleden écht begon. Alles wat je moet weten over dit bijzondere feest lees je hier!
De geschiedenis van Halloween gaat heel ver terug. Ierland is de plek waar het allemaal begon, het is een traditie die inmiddels al meer dan 2.000 jaar oud is, al werd het Keltische feest toen nog Samhain genoemd.
Samhain – dat spreek je uit als ‘Saun’ – was een groot feest dat het einde van het lichtseizoen en het begin van de donkere winterdagen markeerde. Samhain werd gevierd als de oogst erop zat en ‘de donkere helft van het jaar’ eraan zat te komen. Dat Halloween op 31 oktober wordt gevierd heeft te maken met de Keltische kalender. Het Keltisch Nieuwjaar begint namelijk op 1 november. Halloween – voorheen Samhain – was dus een feest voor oudejaarsavond.
De Kelten staan bekend om hun religieuze opvattingen: de Keltische mythologie. Een deel van die mythologie gelooft dat er interactie kan plaatsvinden tussen levenden en doden, met name dat geesten in beide werelden kunnen bestaan. Op oudjaar zouden de geesten zich laten zien om een levend lichaam voor het nieuwe jaar te zoeken. Dan zou de doorgang van onze wereld naar de ‘andere wereld’ namelijk het dunst zijn en een mogelijkheid bieden voor geesten. Om hun angst voor deze wezens te bezweren, vermomde men zich in griezelige kostuums om geesten af te schrikken en in de war te brengen. De viering van Halloween vond plaats in het donker, met onder andere het aansteken van vreugdevuren om de kwade geesten op afstand te houden. Tradities die nog altijd in stand worden gehouden: het verkleden speelt namelijk nog steeds een grote rol in de viering van Halloween.
Eén van de eerste plekken waar Samhain gevierd werd was The Hill of Ward (Tlachtga) in het binnenland van County Meath (iets ten noordwesten van Dublin). Een heilige plek voor de Kelten waar de oude vlammen van het jaar ervoor werden gedoofd en een ceremonieel vuur werd aangestoken om het nieuwe seizoen in te luiden.
Kijk maar eens naar onderstaand filmpje, waar de ontstaansgeschiedenis van deze bijzondere traditie in precies 1 minuut prachtig wordt uitgebeeld.
Ergens in de zevende eeuw na Christus kreeg Samhain een andere naam. De Christenen riepen 1 november uit tot Allerheiligen – All Saint’s Day of All-Hallows – en de avond ervoor werd Allerheiligenavond. De naam All-Hallows Eve verbasterde naar Halloween, wat we vandaag de dag nog steeds gebruiken.
Halloween wordt naast Ierland ook vooral gevierd in het Verenigd Koninkrijk, Canada en de Verenigde Staten, maar het is dus zeker geen typisch Amerikaans feest. Ierse immigranten brachten de traditie de oceaan over en inmiddels zijn er wel meer landen die het feest hebben opgepikt. In Nederland wil dat nog niet zo lukken, al speelt de katholieke viering van Sint-Maarten op 11 november wellicht een rol. Deze ‘feesten’ liggen relatief dicht bij elkaar in tijd. Maar in Ierland wordt Halloween des te uitbundiger gevierd!
Het is bijzonder om het échte Halloween in Ierland een keer mee te maken. Vanaf half oktober draait hier zo ongeveer alles om de viering van deze unieke traditie. De Ieren pakken namelijk flink uit, met festivals en feestelijkheden door het hele land. Dit zijn de beste plekken om dat te doen!
De naam púca betekent ‘geest’ in het Iers. Dit festival wordt gevierd in Athboy en Trim in County Meath in het oosten van het land, niet ver van Dublin. Deze plekken worden gezien als de échte geboorteplaats van Halloween. De viering vindt plaats met de symbolische verlichting van het Samhain-vuur, livemuziek, optredens, lichtshows en het eten van traditionele Ierse gerechten. Want lekker eten en drinken hoort zeker ook bij Halloween – echt niet alleen snoep.
Púca Festival is een heel groot feest dat een paar dagen duurt: van 31 oktober tot en met 3 november 2024. Met een line-up van Ierse topartiesten van met name folklore muziek is dit een van de leukste plekken om het echte Ierse Halloween een keer te ervaren.
Als je het over griezels hebt, dan moet je misschien ook al snel aan Dracula denken. De link tussen Dracula en Halloween is dat Bram Stoker, de schrijver van het wereldberoemde griezelverhaal, in Dublin is geboren, waar het festival dus ook plaatsvindt. Tijdens de viering van het Bram Stoker Festival kun je dus naast de klassieke Halloween-griezels ook een hoop vampieren op straat tegenkomen. Van 25 tot 28 oktober 2024 zijn er leuke activiteiten, van een parade tot theater en natuurlijk het voorlezen van het verhaal van Dracula.
De stad Derry~Londonderry in Noord-Ierland wordt gezien als de nummer één Halloween-bestemming wereldwijd. Hier wordt echt alles uit de kast getrokken om er een feest van te maken rondom de oude mythe. De poort tussen verleden en heden staat hier wagenwijd open om geesten te verwelkomen. Dit is echt de place-to-be van 28 tot en met 31 oktober 2024.
Met een parade, optredens, vuurwerk en vooral ook veel gezelligheid is dit de beste plek op het eiland Ierland als je je echt helemaal in Halloween wil onderdompelen. Derry Halloween werd ook al eens uitgeroepen tot het beste Halloween-festival ter wereld. De meeste vieringen vinden plaats in de ommuurde stad. Het is een stad die barst van de pubs en die doen natuurlijk ook allemaal mee – met veel live muziek.
Zoals bij ieder nationaal feest heeft Halloween ook speciale gebruiken en een daarvan is dat men in Ierland barmbrack eet. Dat is een vruchtencake die is staat is de toekomst te voorspellen – en wie wil nou niet weten wat je kunt verwachten de komende jaren? In deze cake worden dingen verstopt die iets zeggen over de toekomst van degene die ze vindt. Heb jij de gouden ring, dan ben je degene die het komende jaar gaat trouwen. Of misschien vind je wel de munt in de barmbrack, dan wacht een welvarende toekomst. Ook geliefd om eind oktober te eten is colcannon, een traditioneel Iers gerecht van aardappelpuree met kool – een soort stamppot dus.
Ook de geschiedenis van de uitgeholde pompoen komt uit Ierland, die daar jack-o’-lantern wordt genoemd. Het verwijst naar een oude mythe over de smid Jack die een knol uitholde om als lantaarn te gebruiken. Al in de 18e eeuw stonden uitgeholde knollen en rapen voor de ramen in Ierland om rondzwervende geesten op Halloween-avond weg te houden. In de loop der jaren is men steeds vaker een pompoen gaan gebruiken omdat die simpelweg geschikter bleek – een ontdekking die met name door Ierse migranten in Noord-Amerika werd gedaan. Die pompoenen duiken ook bij ons steeds vaker op: het is super leuk om er zelf ook eentje uit te hollen en met kaarsjes voor de deur te zetten.
Het leuke aan Halloween is dat er in de 2.000 jaar dat dit feest gevierd wordt, in feite aan de traditie dus niet zoveel veranderd is. Nog steeds gaan mensen verkleed als griezelige wezens naar buiten, worden er vreugdevuren gestookt en is er vooral ook veel ruimte voor gezelligheid. En het heeft wel wat, zo’n feest om je voor te bereiden op de donkerste maanden van het jaar. Maar voor het échte Halloween moet je dus naar Ierland. Misschien volgend jaar?
Het is bijzonder om deze unieke traditie een keer mee te maken op de plek waar het allemaal begon. Maar de herfst is sowieso een prachtig seizoen om naar Ierland te reizen. In deze periode ervaar je de Ierse gastvrijheid misschien wel het allerbest. De herfst is namelijk de periode wanneer het pas echt gezellig wordt in de pubs: de dagen worden korter en dan zoeken de Ieren elkaar op voor gezelligheid. Vaak is er live-muziek – of misschien wel een knus haardvuur.
In de herfst kleuren de bossen ook goud-geel-oranje en rood. Deze herfstkleuren zie je het best in bijvoorbeeld de Wicklow Mountains. En het is ook prachtig om in dit seizoen (een deel van) de spectaculaire kustroute de Wild Atlantic Way te rijden, voor stormachtige wandelingen langs de mooiste en hoogste kliffen van Europa. Of wat dacht je van extra sfeer en gezelligheid in een prachtig verlicht Dublin? Vanaf midden november worden bovendien ook de eerste kerstmarkten geopend, zoals de gezellige Belfast Christmas Market. Ierland is dus een topbestemming in de herfst!
Mocht je op vakantie zijn in Ierland – en juist niet in de periode rondom Halloween – dan zijn er nog steeds spookachtige plekken die je kunt bezoeken om er toch iets van mee te krijgen. Op het prachtige en mysterieuze Ierse platteland spookt het namelijk altijd. Spookverhalen horen kan hier het hele jaar door, een paar tips:
Dit artikel is geschreven in samenwerking met Tourism Ireland.